منظور از هويت جنسي (احساس دروني مرد بودن يا زن بودن) است. پسري كه هويت مردانه دارد، لباس پسرانه مي پوشد و رفتارهايش پسرانه و مردانه، است و دوست دارد با پسرها معاشرت و بازي كند و اگر او را به اسم دختر صدا كنند، شديداً به او بر مي خورد و ناراحت مي شود و با عصبانيت مي گويد: من پسرم نه دختر (امين زاده، 1389). دختري كه هويت زنانه را پذيرفته است، لباس و ظاهر زنانه و دخترانه دارد، با دخترها معاشرت مي كند و بازي هاي دخترانه انجام مي دهد.
در اختلال هويت جنسي، احساس مردانگي در پسران و احساس زنانگي در دختران شكل نمي گيرد و كودكان به صورت مداوم و شديد، تمايل به اتخاذ وضعيت و نقش جنس مخالف را دارند. اين كودكان شديداً از جنسيت خود ناراضي اند و به صورت گفتاري و كلامي، اصرار و پافشاري مي كنند كه به جنس مخالف تعلق دارند و هم به صورت غيركلامي و رفتاري، رفتارهاي جنس مخالف را از خود نشان مي دهند. اين اختلال در پسرها بيش تر گزارش شده است. نسبت ابتلا پسران به دختران از 6 به 1 تا 30 به 1 گزارش شده است.
علل اختلال هويت جنسي چيست؟
علاوه بر تأثير هورمون هاي جنسي مردانه (تستوسترون) و زنانه (استروژن و پروژسترون) بر هويت جنسي كودكان، مزاج كودك، نگرش ها و ويژگي هاي والدين نيز در آن مؤثر است. والديني كه در انتظار فرزند دختري بوده اند و به صورت ناخواسته صاحب فرزند پسر شده اند، ممكن است از نظر ذهني و رواني نتوانند با اين مسئله كنار بيايند و دانسته يا ندانسته، پسر خود را به سوي زنانگي سوق دهند. موي سر او را دخترانه آرايش كنند، لباس هاي دخترانه به او بپوشانند، عروسك و اسباب بازي هاي دخترانه براي او فراهم كنند.
قطعاً چنين پسري با شكل و شمايل دخترانه، مورد تمسخر پسرهاي هم سن و سال خود قرار مي گيرد و از جمع آن ها طرد مي شود. در چنين وضعيتي، شخصيت و هويت مردانه، در ذهن اين كودك تخريب و ويران مي شود و به تدريج به سمت جنس مخالف گرايش پيدا مي كند و احتمال تشكيل هويت زنانه در وجود او بيش تر مي شود.
بيشتر بخوانيد: فوايد آموزش جنسي به كودك و نوجوان
در مقابل والديني كه دوست داشته اند صاحب فرزند پسر شوند، ولي دختردار شده اند، ممكن است نتوانند اين خواسته شان را فراموش كنند. آن ها دخترشان را به شكل پسر در مي آورند. موهاي او را پسرانه كوتاه مي كنند، لباس هاي پسرانه به او مي پوشانند، اسباب بازي هاي پسرانه براي او مي خرند. اين دختر، خواهي نخواهي وارد جمع هاي پسرانه مي شود و بازي هاي خشن پسرانه مثل تفنگ بازي، دزد و پليس و فوتبال انجام مي دهد. مسئله، زماني بغرنج تر مي شود كه رفتارهاي پسرانه و مردانه ي اين دختر مورد تأييد و تشويق والدين قرار مي گيرد و او به اين نتيجه مي رسد كه پسرها بيش تر مورد محبت، علاقه و توجه هستند و اگر او پسر مي شد او را بيش تر دوست مي داشتند و اين مسئله، هويت زنانه را در ذهن او نابود مي كند و او را به سمت هويت مردانه سوق مي دهد (امين زاده، 1389).
هم چنين، كيفيت روابط مادر و كودك در نخستين سال هاي زندگي، در برقراري هويت جنسي اهميت فوق العاده اي دارد. در خلال اين دوره مادرها به طور طبيعي كودكان خود را از هويت جنسي شان آگاه مي كنند و همين سبب مي شود كه آن ها به جنسيت خود افتخار كنند. مشكلات هويت جنسي ممكن است بر اثر مرگ پدر يا مادر، غيبت طولاني مادر، سفرهاي طولاني و شغلي پدر، طلاق و جدايي والدين، افسردگي يا بيماري هاي شديد رواني يكي از والدين كه علي رغم حضور فيزكي، حضور عاطفي در خانواده ندارند، به وجود آيد.
كودكاني كه اختلال هويت جنسي دارند چه خصوصياتي دارند؟
كودكاني كه اختلال جنسي دارند، شديداً از جنسيت خود ناراضي و ناراحت اند. اين كودكان با جنس مقابل همانند سازي مي كنند و ترجيح مي دهند با جنس مقابل خود هم بازي شوند و بازي هاي جنس مقابل را انجام دهند. پسرها ترجيح مي دهند لباس دخترانه بپوشند و ظاهر خود را دخترانه و موهاي خود را بلند كنند. دخترها هم اصرار دارند كه لباس پسرانه بپوشند و موهاي خود را كوتاه كنند. اين دخترها از لباس هاي زنانه بيزار و متنفرند. در موارد شديد اختلال هويت جنسي كودكان، پسرها طبق معيارهاي فرهنگ خود از هر دختري زن صفت تر و دخترها از هر پسري مرد صفت تر هستند.
دختران مبتلا به اين اختلال، معمولاً دوستان و هم بازي هاي پسر دارند و علاقه ي شديدي به ورزش ها و بازي هاي خشن پسرانه مثل تفنگ بازي و بازي دزد و پليس دارند. اين دخترها علاقه اي به عروسك بازي يا خاله بازي ندارند ( مگر اين كه در آن نقش پدر يا فرد مذكر ديگري را به عهده بگيرند). آن ها ممكن است از ادرار كردن در وضعيت نشسته خودداري و ادعا كنند كه آلت مردانه دارند يا در آينده پيدا خواهند كرد. اين دختران علاقه اي به داشتن پستان و قاعده شدن (پريود) نشان نمي دهند و تأكيد دارند كه وقتي بزرگ شدند مرد خواهند شد (يعني واقعاً به صورت يك مرد در خواهند آمد نه اين كه نقش يك مرد را داشته باشند).